Bardzo długo zajęło mi zebranie się do napisania artykułu o możliwościach inwestycyjnych w ramach PPE dostępnego w mojej firmie. Wpis będzie miał charakter osobisty, gdyż sam stoję przed problemem wyboru funduszy, w które będę inwestował. Tekst ma na celu przybliżenie opcji inwestycyjnych w ramach produktu PPE Pro, zapoznania się z tym, czym są ubezpieczenia z ubezpieczeniowymi funduszami kapitałowymi (dalej będę pisał w skrócie UFK) oraz próba oceny funduszy dostępnych w ofercie. Tekst ten nie jest żadną rekomendacją inwestycyjną, lecz prywatnymi opiniami autora, często wręcz nieobiektywnymi. Stosowna nota prawna znajduje się na końcu tego tekstu.
Artykuł ten skierowany jest przede wszystkim do osób posiadających lub mogących posiadać PPE prowadzone przez PKO Życie Towarzystwo Ubezpieczeń S.A (dalej będę stosował nazwę PKO Ubezpieczenia), ale może on mieć walor edukacyjny dla wszystkich, którzy chcą dowiedzieć się więcej o UFK lub ogólnie doborze funduszy inwestycyjnych w ramach podobnych programów.
Z tym artykułem powiązany jest wpis: Jak analizować i wybierać funduszy inwestycyjne? Artykuł wprowadza i wyjaśnia podstawowe pojęcia związane z inwestowaniem w fundusze inwestycyjne m.in. czym to jest benchmark, czym jest KIID albo jakie opłaty może posiadać fundusz. Jeśli ktoś nie miał do czynienie z funduszami inwestycyjnymi wcześniej, to dobrze zacząć od tego artykułu.
Jedna szalenie ważna uwaga. Niezależnie od tego, co dalej pojawi się w tekście, jakie problemy mają UFK, jaką masz skłonność do ryzyka oraz doświadczenie, to i tak przystąpienie do PPE jest opłacalne. Wyobraź sobie, że idziesz do sklepu, płacisz 32 zł (lub mniej) i dostajesz banknot 100 zł, z tym, że będziesz mógł z niego skorzystać dopiero na emeryturze. Patrząc na to z tej perspektywy, każde „zainwestowane” 32 zł lub 17 zł (w zależności od tego, w którym progu podatkowym jesteś) daje Ci już na początku inwestycji100 zł, które potem pracuje dalej. Zatem zasadność przystąpienia do PPE nie budzi moich najmniejszych wątpliwości i należy z niej skorzystać ZAWSZE.
Czym jest tajemniczy UFK?
Ubezpieczenie na życie z ubezpieczeniowym funduszem kapitałowym – tak nazywa się produkt, który oferowany jest w ramach mojego pracowniczego programu emerytalnego. Czym jest tajemnicze UFK? Jest to połączenie polisy ubezpieczeniowej z elementem inwestycyjnym. Składka płacona w ramach produktu dzielona jest na dwie części. Pierwsza część pokrywa składkę w ramach polisy ubezpieczeniowej, a druga inwestowana jest właśnie w jakiś fundusz UFK przez okres objęty ubezpieczeniem. W moim przypadku polisa obejmuje polisę na życie na wypadek śmierci ubezpieczonego, jednak kwota świadczenia jest niewielka i ta część składki jest również znikoma. Główna część składki jest inwestowana w fundusz lub fundusze UFK wskazane przez ubezpieczonego1.
Produkt ten łączy ze sobą ubezpieczenie, czyli w wypadku zajścia pewnego zdarzenia np. śmierci ubezpieczonego, wskazana osoba (uposażony) otrzyma gwarantowaną kwotę świadczenia. Dodatkowo, otrzyma ona środki zainwestowane w UFK. Jeśli do zdarzenia ubezpieczeniowego nie dojdzie np. dożyjemy stosownego wieku, to zainwestowane środki trafiają do nas.
Zwróćmy uwagę na zalety tego typu produktu. Po pierwsze, jeśli dożyjemy odpowiedniego wieku to nasza „zwykła” polisa na życie by wygasła i nic byśmy nie zyskali, natomiast w omawianym produkcie dostaniemy środki, które były inwestowane w ramach funduszy UFK. Zatem niezależnie od okoliczności, my albo nasi spadkobiercy nie zostaną z niczym (nie zapłacą także podatku od spadków i darowizn niezależnie od stopnia pokrewieństwa2).
Drugim atutem UFK jest element tarczy podatkowej. Podatek od zysków kapitałowych płacony jest w momencie zakończenia inwestycji, czyli jeśli w trakcie jej trwania sprzedamy jeden fundusz i kupimy drugi, to od tej operacji nie będziemy musieli płacić tzw. podatku Belki – podatek zapłacimy dopiero po zakończeniu okresu ubezpieczeniowego lub rozwiązaniu umowy. Jednak jeśli produkt ten opakowany jest w PPE, to po spełnieniu warunków PPE (ukończenie 60 roku życia lub pięć lat wcześniej, jeśli uzyskamy uprawnienia emerytalne) i tak nie zapłacimy podatku od zysków kapitałowych.
Jest też trzecia zaleta (choć znaleziona trochę na wyrost). Środki zgromadzone w ramach UFK nie podlegają egzekucji, zatem komornik nie ma do nich dostępu. Nie jestem pewien, czy samo PPE chroni przed egzekucją komorniczą i mam nadzieję, że nigdy nie będę musiał tego sprawdzać. Niemniej fundusze zgromadzone w ten sposób są zabezpieczone przed wierzycielami – choć ja traktuję to bardziej jako ciekawostkę niż faktyczną zaletę.
Antagonizm UFK
Antagonizm jest odwrotnością słowa synergia. Synergia określa sytuację, w której dwa elementy współdziałając ze sobą dają lepszy efekt całkowity niż suma każdego z nich z osobna. Można to obrazowo przedstawić: 2+2=5 . Sytuacja przeciwna, kiedy to dwa składniki zamiast współdziałać, osłabiają swoje efekty, czyli w uproszczeniu 2+2=3, to jest właśnie antagonizm.
Powyższa dygresja pojawiła się celowo, gdyż wbrew temu, co można przeczytać na stronach instytucji prowadzących UFK, instrument ten wcale nie łączy zalet ubezpieczeń i inwestycji. Wręcz przeciwnie – miesza oba te elementy w sposób nieprzemyślany, skomplikowany i (moim zdaniem) nieintuicyjny.
Produkty tego typu obrosły w Polsce bardzo złą sławą za sprawą ubezpieczeń z UFK, które były podpisywane na bardzo długie okresy (nawet kilkudziesięciu lat), przy czym posiadały zapisy o ogromnych opłatach likwidacyjnych. Jednocześnie nie dawały żadnych gwarancji na powodzenie inwestycji, a dla przeciętnego Kowalskiego raczej gwarantowały stratę, zważywszy na to, że fundusze te posiadają spore opłaty za zarządzanie. Obrazowo można przyrównać to do pijawki, która powoli, lecz systematycznie żeruje na swojej ofierze i bardzo trudno ją usunąć. Czemu uważam, że budowa UFK to tylko problemy?
Po pierwsze produkt ubezpieczeniowy i produkt inwestycyjny to dwie zupełnie różne rzeczy. Pełnią inne funkcje, które mogą, ale nie muszą być komplementarne. Już samo podpisanie dobrej umowy ubezpieczenia na życie i zawarcie polisy, która będzie dobrze skrojona na potrzeby nasze i naszej rodziny, to zadanie ambitne i raczej coś, czym większość z nas nie zajmuje się na co dzień. Wymaga ono uwzględnienia przed jakimi sytuacjami chcemy się zabezpieczyć, oraz przede wszystkim, jakie świadczenie chcemy uzyskać w sytuacji zajścia negatywnego dla nas zdarzenia. Im większe świadczenie, tym większa składka w polisie ubezpieczeniowej. Kupując samą polisę ubezpieczeniową widzimy, jak wysoką składkę musimy zapłacić za daną ochronę (ja na to mówię talizman – LINK do TALIZMANÓW tutaj). Łącząc ubezpieczenie z innym produktem zaciera nam się obraz faktycznego kosztu ubezpieczenia.
Drugi problem polega na tym, że kiedy podpisujemy trudną umowę ubezpieczeniową, jednocześnie musimy podpisać równie skomplikowaną umowę inwestycyjną w ramach UFK. W końcu to my sami musimy zdecydować o tym ile i jak inwestujemy, gdyż to my ponosimy całe ryzyko inwestycyjne. Gdy łączymy ubezpieczenie i inwestowanie, trudniej też jest zaobserwować jaka część składki trafia na ubezpieczenie, a ile faktycznie jest inwestowane. O ile w przypadku PPE zdecydowana większość środków jest inwestowana i elementem ubezpieczeniowym zupełnie nie musimy się przejmować (i tak nie mamy na niego wpływu), to mimo to kwestia składki i jej podziału gdzieś się zaciera.
Po trzecie (i dla nas najważniejsze), forma UFK jako funduszu inwestycyjnego jest mega skomplikowana, a dostępne informacje prezentowane dla klienta są szczątkowe, poukrywane i nieprzystępne – jest to moje subiektywne zdanie, ale o tym więcej w dalszej części tekstu. Fundusze te nie działają w oparciu o ustawę z 2004 roku o funduszach inwestycyjnych, lecz ustawę z 2003 roku o działalności ubezpieczeniowej, zatem utrudnia to odwoływanie się do standardów stawianych funduszom inwestycyjnym. Świadomy wybór funduszy UFK w PKO Ubezpieczenia był dla mnie sporym problemem, a poświęciłem na to godziny swojego czasu. Dodatkowo posiadam wykształcenie i doświadczenie w dziedzinie finansów, zatem i tak miałem trochę łatwiej niż przeciętny Kowalski.
Tego rodzaju produktom dość wnikliwie przyjrzały się KNF (Komisja Nadzoru Finansowego) oraz UOKiK (Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów). Więcej na temat raportu przygotowanego przez KNF w dalszej części, tutaj natomiast zostawię link do dokumentu przygotowanego przez UOKiK odnośnie Ubezpieczeń z UFK. Dokument ten zawiera między innymi ciekawą listę blisko 30 pytań, które warto zadać sprzedawcy przed zawarciem tego typu umowy.3
https://www.uokik.gov.pl/download.php?%20plik=17047
Ubezpieczenia z UFK to temat trudny, obarczony w Polsce może niezbyt długą, lecz trudną historią. Moim zdaniem jest to produkt wyjątkowo skomplikowany, gdyż pomijając nawet kwestię samego ubezpieczenia, to sam element UFK, informacji o ich działaniu oraz kosztach działalności obarczona jest sporymi znakami zapytania.
W dalszej części przestanę całkiem zajmować się tematem ubezpieczeń, gdyż uznaję, że w przypadku PPE nie ma on większego znaczenia, natomiast skupię się tylko i wyłącznie na elemencie inwestycyjnym.
Do swoich analiz używałem informacji ze strony PKO Ubezpieczenia, gdyż uznałem, że strona ta powinna posiadać pełne i oficjalne informacje. Niemniej niektóre informacje były dla mnie niemożliwe do odnalezienia, a w historii wycen jednostek znajdowały się białe plamy (nie podjąłem się trudu wyjaśnienia czemu pewnych danych brakuje – tych braków było naprawdę niewiele, lecz uważam, że warto o tym wspomnieć).
https://pkoubezpieczenia.pl/notowania-ufk
Istotna informacja. Artykuł oryginalnie był pisany w grudniu 2021 roku. W listopadzie 2022 roku z oferty PPE Pro wycofano kilka funduszy. Podana w dalszej części lista funduszy zawiera także te wycofane z oferty. Aktualizację wpisu znajdziesz tutaj.
Zestawienie funduszy
„Michał, no to powiedz, jaki fundusz jest najlepszy, w co mamy lokować środki? Podasz nazwę i tyle. Nie mam czasu czytać tego tekstu”.
Niestety na tak postawione pytanie nie ma jednoznacznej odpowiedzi. Jeśli chodzi o Twój cenny czas, to zdaję sobie sprawę, że dla wielu osób (wliczając w to mnie) będzie to jedyny w życiu moment kiedy głębiej zastanowię się nad wyborem funduszy w ramach PPE. Nie czarujmy się, nikt nie ma czasu i chęci śledzenia wycen UFK, zmieniania alokacji i w ogóle zajmowania się tym tematem. Zatem jeśli dotarłeś aż tutaj, postaraj się znaleźć kolejne 20-30 minut i przebrnąć przez ten tekst do końca. Mam nadzieję, że dzięki temu lepiej zrozumiesz gdzie trafiają Twoje pieniądze i bardziej świadomie dokonasz decyzji, gdzie ulokować swoje potencjalne dodatkowe środki emerytalne.
Dalsza część skupia się na subiektywnej analizie funduszy. Jeśli samodzielnie chciałbyś podjąć decyzję o wyborze funduszy, bez zapoznawania się z dalszą częścią artykułu, to mam dla Ciebie ulepszone zestawienie podstawowych informacji o UFK oferowanych w ramach produktu PPE Pro. Zaprezentowane jest ono w formie excela, gdyż informacji jest sporo i wyświetlenie ich w postaci tabelki tutaj na stronie byłoby pewnie mało czytelne. Te same informacje znajdziesz również w tekście poniżej.
Zajawka tego co m.in. znajdziesz w pliku.
Rodzaje funduszy do wyboru
Informacje o funduszach łatwo można znaleźć na stronie PKO Ubezpieczenia; na liście notowania UFK wystarczy wybrać produkt PPE pro.
https://pkoubezpieczenia.pl/notowania-ufk
Naszym oczom ukazuje się lista aż 28 różnych funduszy inwestujących w różnego typu aktywa: akcje polskie, akcje zagraniczne, obligacje skarbowe, obligacje korporacyjne, fundusze mieszane itd. Każdy fundusz ma przypisany unikatowy kod. Właśnie tymi kodami będę się posługiwał w dalszej części tekstu, gdyż nazwy funduszy są długie i podobne do siebie, co przy skracaniu nazw mogłoby wprowadzać w błąd.
Strona PKO Ubezpieczenia zawiera tak naprawdę bardzo niewiele informacji, pierwsze wrażenie ma robić ładny wykres ceny jednostki, ale poza tym nie znajdziemy tam za dużo szczegółów. Oczywiście mamy regulamin lub prospekt funduszu w formacie pdf, ale zazwyczaj są to dokumenty kilkudziesięcio- albo nawet kilkusetstronicowe. W ramach przeciwwagi zaznaczę, że każdy fundusz zawiera historyczne wyceny jednostek od momentu powstania, co bardzo mi się przydało i jest dużym plusem dla PKO Ubezpieczenia.
Jak widzimy ilość funduszy do wyboru jest naprawdę duża, dlatego też spróbujemy dokonać wstępnej selekcji i zwrócić uwagę na te, które osiągnęły w przeszłości wyniki pozytywne. Wiem, że nie jest to idealne podejście. W spoglądaniu tylko na wyniki z przeszłości można łatwo ulec myśleniu życzeniowemu, że takie same wyniki fundusz osiągnie w przyszłości. Mam świadomość, że historyczne wyniki nie mówią o przyszłości, jednak jest to jedna z najlepszych z opcji jaką mamy. Niektóre z UFK istnieją od 2004 roku, a inne od 2012 (jest kilka nowszych, ale to mniejszość). Wydaje mi się, że jest to już na tyle długi okres, aby móc określić jak działa fundusz. Co więcej, w szczegółowej analizie postaram się przyjrzeć jak te wyniki rozkładały się w latach, jak fundusz wypada na tle benchmarku oraz jaką strategię prezentuje.
Chciałbym nawiązać do Stanowiska KNF-u z dnia 19 Lipca 2019 roku:
Stanowisko Urzędu Komisji Nadzoru Finansowego dotyczące ubezpieczeń z grupy 3 działu I załącznika do ustawy z dnia 11 września 2015 r. o działalności ubezpieczeniowej i reasekuracyjnej
[…] w przypadku, gdy dany fundusz inwestycyjny, w który lokowane są składki pochodzące z ubezpieczeń z UFK nie posiada zdefiniowanego benchmarku, zasadnym jest by zakład ubezpieczeń analizował wyniki tego funduszu w oparciu o mierzalne i jasno sprecyzowane kryteria oceny efektywności inwestycji lub benchmarki – sytuacja, w której wyniki funduszu trwale i istotnie odbiegają od oczekiwanych, powinna być podstawą do wycofania funduszu z oferty zakładu ubezpieczeń.4
Dodam tutaj mój subiektywny komentarz. Niestety niektóre fundusze nie posiadają benchmarku lub mimo posiadania benchmarku radzą sobie fatalnie. Patrzę tutaj na ciebie „UFK Gwarantowany typu E pro”. Ten fundusz jest złem w najczystszej postaci. Niby benchmarkuje się do stopy pożyczek na rynku międzybankowych. Posiada jednak horrendalne opłaty za tak banalną strategię, co spowodowało, że przez 5 lat (w okresie od 2015 do 2020) nie zarobił ani złotówki dla swoich klientów, podczas gdy w tym czasie stopa pożyczek międzybankowych WIBOR 6m wynosiła jakieś 1,7%. Moim zdaniem nieważne czy fundusz posiada lub nie posiada benchmarku, PKO Ubezpieczenia powinno robić jakieś analizy i wycofywać „rakowe” produkty, które służą tylko im, a nie klientom.
Opłaty w funduszach
O ile w moim korporacyjnym intranecie znajdują się informacje o opłatach za zarządzanie UFK, o tyle takich informacji nie znajdziemy na stronie PKO Ubezpieczenia. Moim zdaniem grandą jest, że takie informacje są niejawne i nie mogą być zweryfikowane.
Udało mi się znaleźć informacje o wysokości opłat za zarządzanie niektórymi z funduszy, ale różniły się one od podanych w prezentacji przygotowanej przez PKO Ubezpieczenia dla mojego pracodawcy. Na ten moment nie mogę zweryfikować tych kwot. Poprosiłem PKO Ubezpieczenia o przygotowanie aktualnej listy opłat za zarządzanie. W sumie to poprosiłem już dwa razy, ale do tej pory nie otrzymałem zestawienia opłat za zarządzanie dla UFK dla produkt PPE pro. Gdyby był to jakikolwiek inny fundusz inwestycyjny lub ETF, te informacje byłyby banalnie łatwe do sprawdzenia, jednak dla UFK nawet takie podstawowe rzeczy jak podanie opłat pobieranych przez fundusze jest nie lada wyzwaniem. Moim subiektywnym zdaniem jest to sytuacja absolutnie niedopuszczalna i już sam fakt ukrywania tych informacji przed klientami całkowicie dyskwalifikuje UFK jako produkt inwestycyjny. Podobne uwagi zgłasza KNF wobec ubezpieczeń z UFK.
Z dnia 19 Lipca 2019 roku: Stanowisko Urzędu Komisji Nadzoru Finansowego dotyczące ubezpieczeń z grupy 3 działu I załącznika do ustawy z dnia 11 września 2015 r. o działalności ubezpieczeniowej i reasekuracyjnej
Odnośnie do informacji na temat pobieranych opłat, sposobu ich kalkulacji, jak i poziomu pobieranych opłat, klienci powinni uzyskiwać kompletne oraz przejrzyste informacje, by móc zidentyfikować wszystkie koszty, jakie wiążą się z nabywanym produktem oraz ocenić ich wpływ na rentowność ubezpieczenia z UFK lub ubezpieczenia typu index-linked.4
[Aktualizacja akapitu: 13 stycznia 2022]
W dniu 31 grudnia 2021 roku udało mi się otrzymać od PKO Ubezpieczenia informacje o opłatach za zarządzanie pobieranych przez UFK w ramach produktu PPE Pro. Dane te zwarte są w tabeli poniżej. Dodatkowo, dla części funduszy, które nie są prowadzone bezpośrednio przez PKO jako fundusz UFK (ja je nazywam funduszami bazowymi), należy doliczyć opłatę za zarządzanie (albo lepiej „koszty bieżące”). Fundusze te pobierają swoje opłaty przed PKO Ubezpieczenia. Opłaty te pobierane są w ciągu roku i są już uwzględniane w jednostce funduszu bazowego i następnie w jednostce UFK. Zrobiłem prostą sumę tych dwóch opłat, jednak w praktyce suma opłat będzie minimalnie mniejsza, choć nieznacznie – myślę, że takie uproszczenie jest akceptowalne. Teraz wybierając dany fundusz, możemy poznać jego faktyczny koszt roczny.
Chciałbym zwrócić uwagę, że fundusz bazowy do funduszu J62 ma podejrzanie niską opłatę za zarządzanie. Taka informacja jest podana na karcie funduszu, więc założyłem, że jest ona prawdziwa. Niemniej fundusz realizuje strategię w sposób niezwykle prosty – poprzez zakup innych funduszy, zatem nawet dziecko w opasce na oczy mogłoby zarządzać takim funduszem i moim zdaniem nie zasługuje on nawet na te 0,70% rocznie.
Tekst robi się już bardzo długi. Myślę, że jest to dobry moment, żeby podzielić artykuł na dwie części. W drugiej części skupimy się wprost na analizie funduszy mając już wstęp za sobą.
Przypisy:
- https://pl.wikipedia.org/wiki/ Ubezpieczenie_na_%C5%BCycie_z_ ubezpieczeniowym _funduszem_kapita %C5%82owym (data dostępu 09.12.2021)
- https://www.ubezpieczeniaonline.pl/ inwestycyjne/a/ fundusz-inwestycyjny-a -ubezpieczeniowy-fundusz-kapitalowy/ 19.html (data dostępu 09.12.2021)
- https://www.uokik.gov.pl (data dostępu 09.12.2021)
- https://www.knf.gov.pl/knf/ pl/komponenty/img /Stanowisko_ UKNF_dot_UFK_66545.pdf (data dostępu 09.12.2021)
- Większość materiałów przygotowana na bazie danych ze strony https://pkoubezpieczenia.pl/notowania-ufk (data dostępu 09.12.2021)
- https://pl.wikipedia.org/wiki/ Wska%C5%BAnik_Sharpe%E2%80%99a (data dostępu 09.12.2021)
- https://www.analizy.pl/ (data dostępu 11.12.2021)
Informacje przedstawione na tej stronie internetowej są prywatnymi opiniami autora i nie stanowią rekomendacji inwestycyjnych w rozumieniu Rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 19 października 2005 roku w sprawie informacji stanowiących rekomendacje dotyczące instrumentów finansowych, ich emitentów lub wystawców (Dz. U. z 2005 roku, Nr 206, poz. 1715). Autor nie ponosi odpowiedzialności za decyzje inwestycyjne podjęte na podstawie materiałów zawartych na tej stronie a czytelnik podejmuje decyzje inwestycyjne na własną odpowiedzialność.
