Oszołomienie po przejściu przez portal minęło i zaczynasz myśleć trzeźwo. Okolica jest gęsto porośnięta przez drzewa i nie posiada żadnych charakterystycznych punktów. Na razie pogoda jest dobra. Jest przyjemnie ciepło, świeci słońce, a drzewa dają miły cień. Jednak wiesz, że za pewien czas będziesz chciał wrócić do cywilizacji, więc trzeba ruszyć z miejsca. Wydaje Ci się, że słyszysz szum wody i udajesz się w jej kierunku. Bardzo szybko dostrzegasz niewielki strumyk. Nieopodal z ziemi wypływa malutka strużka wody, która zaczyna tworzyć cieniutki potok. Idąc wzdłuż strumyka na pewno trafisz na ludzi lub jakieś oznaki cywilizacji. Napełniasz bukłak i wolnym tempem ruszasz zgodnie ze zdrowym rozsądkiem w dół strumyka.
Wstęp
Z poprzednich misji dowiedziałeś się jak zabezpieczyć swoje potrzeby finansowe. Sugerowałem też, abyś wyznaczył sobie cele średnio- i długoterminowe, które pragniesz realizować. Choć kolejność misji nie była przypadkowa, to czasem pewnie pojawiła się u Ciebie wątpliwość czy właśnie w takiej kolejności powinny być one realizowane? Lub, jeśli możemy realizować wiele celów i każdy z nich jest równie dobry, to w jakiej kolejności lokować pieniądze? Jasne jest, że ciężko wskazać uniwersalną odpowiedź na te pytania, jednak dzisiaj chciałbym zaproponować pewną metaforę, która, mam nadzieję, pozwoli Ci łatwiej podejmować tego typu decyzje.
Kaskada przepływów finansowych
Posłużę się tutaj metaforą kaskady, w której woda spływa z góry na dół, po drodze stopniowo wypełniając coraz to większe zbiorniki. W tej metaforze woda to środki finansowe, które oszczędzasz każdego miesiąca i które muszą gdzieś trafić, aby realizować Twoje cele (jakie by one nie były). Ja nazywam ten schemat Finansową Kaskadą.
Na poniższej grafice widać całą ideę tego schematu. Każdy zbiornik ma swoją dość intuicyjną nazwę, ale pokrótce przedstawię jeszcze każdy z elementów.
Źródełko to Twoje miesięczne nadwyżki finansowe. Im są one większe, tym szybciej będą napełniać się wszystkie zbiorniki. Zauważ, że każdy zbiornik ma swoją określoną pojemność (która może zmieniać się w czasie), zatem raz napełniony rezerwuar nie musi być już więcej co miesiąc uzupełniany, a dzięki temu w kolejnych miesiącach Twoje dochody mogą zapełniać kolejne schodki w kaskadzie.
Tarcza i Zbroja
Pierwsze dwa zbiorniki to Tarcza i Zbroja, czyli finansowa poduszka bezpieczeństwa. Tarcza zapewnia minimalną płynność finansową na niespodziewane wydatki, a Zbroja daje nam finansowe bezpieczeństwo na wypadek większych problemów, tak aby przejściowe braki w miesięcznych dochodach nie były problemem. Oba rezerwuary znajdują się na samym początku i powinny być napełnione w pierwszej kolejności. Tarcza to tylko niewielka rezerwa płynnościowa, dlatego objętościowo jest to mały element kaskady. Zbroja jest już większym zbiornikiem, a jego głębokość zależy od indywidualnych potrzeb (o czym więcej w artykule na temat Zbroi tj. poduszki bezpieczeństwa).
Oczywiście wielkość tych zbiorników może zmieniać się w czasie, więc jeśli uznasz, że potrzebujesz większej poduszki bezpieczeństwa, to napełniasz je w pierwszej kolejności kosztem innych celów. Jednak nie powinno się to dziać zbyt często i raz napełnione nie powinny już wymagać comiesięcznego zasilania ze źródełka (chyba że wykorzystaliśmy je zgodnie z ich przeznaczeniem, wtedy trzeba je uzupełnić).
Strużka przyjemności
Wypełnienie Tarczy i Zbroi jest celem nadrzędnym, na który powinno przeznaczać się całe swoje nadwyżki finansowe. W sytuacji kiedy ze zbiornika Zbroja zaczyna się przelewać, należy wskazać kolejny rezerwuar, do którego mają trafiać pieniądze.
Pieniądze są dla nas, a nie my dla pieniędzy. Posiadanie w życiu drobnych przyjemności też jest ważne, dlatego w tym miejscu pojawia się drobna strużka uszczuplająca nieco nasz strumień. Strużka ta to pieniądze, które przeznaczymy na różne drobne przyjemności – małe wyjazdy, spotkania z rodziną i przyjaciółmi, wyjścia do teatru i wszelkie inne rozrywki (w granicach rozsądku).
Nie proponuję nikomu finansowego ascetyzmu. Korzystanie z dobrodziejstw współczesnego świata wymaga czasem pewnych nakładów finansowych. Dobrze jest mieć to z tyłu głowy i określić, że np. 10-15% naszych oszczędności trafi faktycznie na jakąś formę rozrywki i przyjemności. Jaka to ma być część Twoich nadwyżek finansowych? To już zależy tylko i wyłącznie od Ciebie. Ja osobiście staram się żyć skromnie i raczej większość pieniędzy inwestować, ale nikomu tego nie narzucam. Co więcej, sam lubię wyjechać choć raz w roku na jakiś fajne wakacje. Trzeba chociaż w minimalnym stopniu mieć świadomość, że takie potrzeby istnieją i lepiej od razu „wkalkulować” je w przepływy.
Zbiornik IKE
Następny zbiornik może wydać się dość dziwny i inny niż wszystkie, gdyż nie ma etykiety opartej o cel lub pewne zadanie do spełnienia, lecz o formę produktu. Moim zdaniem po zapełnieniu dwóch pierwszych rezerwuarów, kolejnym „musi” być IKE. Niezależnie od formy jaką to IKE ma przyjąć i jakie instrumenty finansowe będą przez to konto nabywane, jestem przekonany, że jest to najlepszy krok.
Proszę nie traktuj tutaj konta IKE jako konta emerytalnego i najlepiej na razie o tej jego funkcji w ogóle zapomnij. Nawet jeśli nie masz jeszcze dość środków, aby zapełnić dalsze zbiorniki, to zatrzymanie się na IKE da Ci jedynie korzyści. Jeśli będziesz potrzebować zgromadzonych na nim środków, to możesz je z IKE wypłacić jako zwrot i tyle. Zapłacisz normalny podatek od zysków kapitałowych bez żadnych kar (dodatkowo zyskasz na odroczeniu podatku). Jeśli możesz odkładać więcej i realizować swoje cele z innych zbiorników, to super. Jeśli nie będziesz potrzebował pieniędzy z IKE i wypłacisz je dopiero po 60. roku życia i spełnieniu warunków konta, to fenomenalnie. Na takiej operacji nie można stracić, więc niezależnie od swoich celów i planów, trzecim uzupełnianym zbiornikiem powinno być IKE.
Jeśli masz już Tarczę i nie wiesz co robić dalej, wtedy wrzucasz swoje przepływy finansowe w IKE – nawet wtedy kiedy nie myślisz o emeryturze i nawet wtedy gdy wiesz, że będziesz potrzebował tych pieniędzy za kilka lat (np. jako wkład własny na mieszkanie).
DISCLAIMER
Jak napisałem na początku, w finansach osobistych ciężko stworzyć uniwersalne zasady. Także w przypadku zbiornika IKE może pojawić się wyjątek. Osoby mające konkretny cel do realizacji w krótkim terminie, mogą gromadzić środki pod ten cel poza IKE. Na pewno znajdą się też inne wyjątki, kiedy warto wstrzymać się z wpłatą na IKE. Natomiast „regułą kciuka” powinno być zasilanie IKE w pierwszej kolejności po poduszce bezpieczeństwa.
Kiedy ze zbiornika IKE korzystamy?
Jeśli nie masz wyboru, lub gdy pojawiła się możliwość realizacji jednego z Twoich celów długoterminowych, a środki z innych zbiorników są niewystarczające lub nie mogą być akurat wykorzystane. Możesz je traktować jako dodatkowy bufor bezpieczeństwa lub środki wspierające cele długoterminowe np. zakup mieszkania, emerytura, edukacja dzieci itd.
Pamiętaj, że limit na IKE odnawia się co roku, więc zbiornik już napełniony pozostaje naprawdę pełny tylko do stycznia następnego roku. Zbiornik ustawowo pogłębia się co rok i należy go ponownie napełniać. Co jednak, jeśli w danym roku zbiornik IKE zaczyna się przelewać?
Tama emerytalna
W tym miejscu pojawia się tama, która może regulować dalsze przepływy. Stawiając ją, musisz odpowiedzieć sobie na jedno fundamentalne pytanie: czy chcesz odkładać środki na prywatną emeryturę? Tak naprawdę dalsze decyzje sprowadzają się do odpowiedzi na to pytanie.
Jeśli nie chcesz oszczędzać na WŁASNĄ emeryturę, to szkoda. Uważam to za spory błąd, ale jest to Twoja decyzja. W tym momencie możesz przejść do zbiornika z celami długoterminowymi.
Jeśli jednak chcesz oszczędzać na własną emeryturę, to moim zdaniem sprawa na początku jest prosta. Zakładasz IKZE. Osobny artykuł na temat IKZE znajdziesz tutaj. Jeśli nie posiadasz jeszcze tego konta, to jest to doskonały moment, aby poznać zasady jego działania i je założyć.
Sama tama pozwala regulować, ile środków ma trafić na emeryturę, a ile na cele długoterminowe. Zależy to od Twoich preferencji. Moim zdaniem nie musisz zapełnić zbiornika IKZE przed zasilaniem celów długoterminowych, możesz zmieniać ten przepływ w zależności od swoich celów. Masz tutaj pełną elastyczność.
Zbiornik IKZE
Jest to przede wszystkim zbiornik emerytalny, z którego nie zamierzasz skorzystać aż do 65. roku życia i spełnienia warunków określonych ustawą. Najlepiej byłoby, gdyby środki tam wpłacone mentalnie dla Ciebie „przepadły” i pojawiły się ponownie dopiero na emeryturze. Oczywiście jest możliwość wcześniejszego zwrotu z IKZE, ale jest to mało opłacalne i stanowi opcję tylko w sytuacjach katastrofalnych.
Zbiornik IKZE tak jak IKE powiększany jest co roku o nowy limit, więc można go sukcesywnie napełniać. Niemniej jego rozmiar (przez roczny limit wpłat) jest raczej niewielki. Dlatego nie mówię, że IKZE ma stanowić jedyną formę oszczędzania na emeryturę. Natomiast jeśli ktoś decyduje się budować oszczędności emerytalne, to pomijając PPK i PPE (jeśli nie wiesz co to jest, zajrzyj tutaj) IKZE stanowi pierwszy krok w tym kierunku. Moim zdaniem myślenie o prywatnej emeryturze zawsze należy zacząć od IKZE. Jeśli IKZE Ci nie wystarcza, to ustal sobie cel emerytalny jako jeden z Twoich celów długoterminowych.
Indywidualne Konto Zabezpieczenia Emerytalnego traktuję jako jeden z wielkich Runów Ochronnych, który chroni naszą finansową przyszłość. Jest to jedyny tego typu produkt finansowy w Polsce, który pozwala nam odliczyć nasze inwestycje od podatku dochodowego. Jeśli chcesz poznać wszystko co warto wiedzieć o IKZE, przejdź do dedykowanego artykułu.
Zbiornik z celami długoterminowymi
Jeśli dotarłeś aż tutaj, a Twoja strużka finansowa wciąż płynie, to jesteś w świetnym miejscu. Oznacza to, że możesz zadbać o swoje przyszłe cele i budować swoją wolność finansową. Zbiornik celów długoterminowych zawiera w sobie wszystko, na co w przyszłości możesz potrzebować pieniędzy: dodatkowa emerytura, wkład własny do kredytu, zakup nieruchomości, zakup samochodu, wymarzona wycieczka, pokrycie kosztów nauki dzieci lub cokolwiek innego. Możesz podzielić ten zbiornik na kilka części i uzupełniać je według swojej preferencji, lub pod względem priorytetu.
Możliwości tego, na co można gromadzić środki jest nieskończenie wiele, więc na pewno masz już takie cele (szczególnie po realizacji misji piątej). Możesz zadawać sobie teraz pytanie, czy to już koniec?
Zbiornik z celami długoterminowym się przelewa, co dalej?
Morze Finansowej Beztroski
Kiedy wszystkie powyższe zbiorniki zostaną zapełnione, a Tobie nadal pozostają wolne środki do inwestowania, to zdajesz sobie sprawę, że jesteś w fantastycznej sytuacji finansowej. Nadwyżki możesz przeznaczyć na różne cele. Dla jednych będzie to dalsze ich pomnażanie poprzez inwestowanie. Ktoś inny może zacząć przeznaczać środki na swoje hobby, drobne przyjemności lub wspierać innych datkami lub udziałem w zbiórkach.
Wyjaśnijmy sobie, kim jest osoba stojąca na brzegu Morza Finansowej Beztroski. Niekoniecznie jest to osoba niezależna finansowo, czyli posiadająca kapitał na tyle duży, aby rzucić pracę i do końca życia nie pracować. Dla mnie jest to osoba, która jest w stanie napełniać wszystkie zbiorniki w zakładanym tempie (czyli tak naprawdę realizować swoje cele), a mimo to nadal posiada oszczędności.
Czy dalszym celem ma być pełna finansowa niezależność? Rozrywka? Poprawienie komfortu życia? Wspieranie innych? Na to pytanie każdy musi odpowiedzieć sobie sam. Ja swoimi wpisami staram się wspierać Cię w dotarciu do tego miejsca. Co dalej, o tym musisz zdecydować sam 🙂
Nieważne czy dotarłeś już do brzegu Morza Finansowej Beztroski, czy też dopiero do niego zmierzasz, może zainteresować Cię temat finansowej niezależności i/lub wcześniejszej emerytury. Właśnie ta idea zyskuje obecnie coraz większą popularność. Ruch skupiony wokół tych dwóch priorytetów przyjął akronim FIRE (Financial Independence, Retire Early), czyli po polsku Niezależność Finansowa, Wcześniejsza Emerytura. Dowiedz się więcej na jego temat.
W jakiej formie przechowywać środki w danym zbiorniku?
Pytanie to jest trudne i odpowiedź na nie zależy od Twojej wiedzy, ale myślę, że można przedstawić jakiś ogólny zarys opcji. Poniżej w tabeli przedstawiam, jaki produkt finansowy można wykorzystać jako dany zbiornik. Oczywiście, to są tylko moje propozycje. Nie jest to porada inwestycyjna, a jedynie prezentacja dostępnych opcji w ramach edukacji – zapoznaj się ze stosowną notą na końcu artykułu.
| Typ zbiornika | Opcja dla mnie domyślna | Inna dobra opcja | Inna alternatywa |
|---|---|---|---|
| Tarcza | Rachunek ROR w innym banku niż Twój rachunek główny | Konto oszczędnościowe | Ekstremalna dyscyplina w pilnowaniu stanu salda swojego rachunku ROR |
| Zbroja | Detaliczne obligacje skarbowe indeksowane inflacją COI lub EDO | Rachunek maklerski u polskiego brokera i inwestowanie np. w ETF na fundusz TBSP | Fundusze indeksowe oferowane przez inPZU na obligacje hedgowane do PLN |
| IKE | Rachunek maklerski z dostępem do rynków zagranicznych i inwestowanie w ETFy Globalne | Detaliczne obligacje skarbowe indeksowane inflacją EDO | Rachunek maklerski u polskiego brokera pod kątem ETFów i akcji dostępnych na GPW |
| IKZE | Rachunek maklerski z dostępem do rynków zagranicznych i inwestowanie w ETFy Globalne | Rachunek maklerski u polskiego brokera pod kontem ETFów i akcji dostępnych na GPW | |
| Cele długoterminowe | Rachunek maklerski z dostępem do rynków zagranicznych i inwestowanie w ETFy Globalne lub Obligacje skarbowe indeksowane inflacją, w zależności od horyzontu inwestycyjnego | Nieruchomości pod wynajem lub inna forma nieruchomości (dla dłuższego horyzontu inwestycyjnego) | Fundusze indeksowe oferowane przez inPZU – dla totalnie leniwych albo złoto albo cokolwiek w czym mamy przewagę informacyjną/wiedzy przy inwestowaniu w dane aktywo (np. rynek dzieł sztuki) |
Podsumowanie
Poznałeś sens kierowania swoim potencjałem. Generowanie oszczędności to jedno, ale zarządzanie nimi to zupełnie inny temat. Mam nadzieję, że zaprezentowana Finansowa Kaskada do Ciebie trafia i pozwala określić jeden z możliwych scenariuszy zarządzania pieniędzmi. Każdy z nas jest inny, więc nie da się stworzyć jednej uniwersalnej metody, ale sądzę, że powyższe podejście daje bardzo dobry pomysł na zarządzanie swoimi nadwyżkami. Możesz uznać go za opcję domyślną, a następnie modyfikować ją według swoich potrzeb i preferencji.
Nie przejmuj się, jeśli obecnie nie starcza Ci środków na zapełnienie wszystkich zbiorników. Najważniejsze są pierwsze trzy: Tarcza, Zbroja i IKE, więc skup się na nich. Pamiętaj, że wraz z ich napełnianiem dalej będzie szło Ci coraz łatwiej. Powodzenia!
Zadanie
Wykorzystując ten artykuł, określ jaki jest stan poszczególnych zbiorników w Twoich finansach.
Czy masz już Zbroję i Tarczę? (jeśli ukończyłeś misję pierwszą powinieneś je mieć, zatem mam nadzieję, że nie oszukujesz 😉 Jeśli tak, czy zapełniasz limit IKE na dany rok? Czy masz zamiar oszczędzać na emeryturę, a jeśli tak, to czy zapełniasz zbiornik IKZE na dany rok? Idąc dalej, oceń jakie stoją przed Tobą cele długoterminowe i ile musisz pieniędzy musisz odłożyć, aby móc je zrealizować.
Jest to dobry moment by wrócić na chwilę do Karty Postaci i zrewidować swój potencjał (nadwyżki finansowe). Czy na przestrzeni roku Twój strumyk dochodów pozwala Ci uzupełniać wszystkie zbiorniki w finansowej kaskadzie? Jeśli nie, wiesz do czego dążyć.
Jest to też moment na refleksję nad tym, czy nie gromadzisz już środków na cele długoterminowe, ale nie korzystasz jeszcze z IKE? Jeśli tak, to spory błąd i warto to naprawić.
Zadanie na dziś to świadomie przemyśleć stanu składników swojego majątku oraz określenie w jakiej kolejności mają być rozdysponowane Twoje oszczędności.
Po wykonaniu zdania wylosuj jeden mały skarb z puli skarbów.
Kolejne misje już wkrótce. Chcesz czytać dalej udaj się do tekstu o FIRE lub IKZE.
Nota
Informacje przedstawione na tej stronie internetowej są prywatnymi opiniami autora i nie stanowią rekomendacji inwestycyjnych w rozumieniu Rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 19 października 2005 roku w sprawie informacji stanowiących rekomendacje dotyczące instrumentów finansowych, ich emitentów lub wystawców (Dz. U. z 2005 roku, Nr 206, poz. 1715). Autor nie ponosi odpowiedzialności za decyzje inwestycyjne podjęte na podstawie materiałów zawartych na tej stronie a czytelnik podejmuje decyzje inwestycyjne na własną odpowiedzialność.
