Częstym wątkiem przewijającym się na forach internetowych jest próba zrozumienia tego jakie czynniki wpływają na kurs walutowy. Popularność pytania „Od czego zależy kurs walutowy?” nie powinna dziwić. Od zmiany kursu walutowego może zależeć wynik inwestycji wyrażony w złotych. Dodatkowo silnie wpływa on na sytuację gospodarczą kraju – np. osłabienie złotówki pociąga za sobą wyższy koszt towarów importowanych, jak chociażby paliw czy elektroniki. Dlatego też w tym wpisie postaram się zwięźle odpowiedzieć na tytułowe pytanie.
Będziemy posługiwać się tutaj pojęciami takimi jak umacnianie (czyli aprecjacja) oraz osłabianie się (deprecjacja) waluty. Kurs walutowy złotówki przyjęło się podawać w ten sposób, że złotówka jest walutą kwotowaną, a waluta obca (np. dolar) walutą bazową. Para walutowa USD/PLN określa ile złotówek należy zapłacić za jednego dolara (obecnie 1 dolar kosztuje około 4 zł). W tak zaprezentowanej parze, kiedy złotówka się umacnia, jej kurs spada (trzeba zapłacić mniej złotówek za jednego dolara).
Różnica w stopie procentowej
Różnica w stopie procentowej[1] między krajami jest zazwyczaj jednym z głównych czynników wpływających na kurs walutowy. Wyższa stopa procentowa stanowi dla potencjalnych inwestorów zachętę do lokowania środków w danym kraju. W tym celu muszą nabyć jego walutę, co umacnia jej kurs, czyli powoduje aprecjację. Taka sytuacja może mieć charakter doraźny, gdy bank centralny gwałtownie podnosi stopy procentowe, lub długoterminowy, kiedy różnica w stopach procentowych między krajami przez lata utrzymuje się na stabilnym poziomie.
Jeśli interesuje Cię temat przywidywania przyszłych zmian stóp procentowych to zajrzyj do wpisu Czy przejść na stałą stopę procentową?
Różnica w stopie inflacji
Oczywiście sama różnica w stopie procentowej nie wyjaśnia wszystkiego, gdyż znaczenie ma tutaj także inflacja. Zazwyczaj w krajach, w których stopa procentowa jest wyższa, inflacja także jest wyższa. Wysoki poziom inflacji zniechęca inwestorów do trzymania środków w walucie danego kraju, zatem jest to czynnik osłabiający walutę. Podobnie jak przy stopie procentowej, znaczenie ma różnica między poziomami inflacji w obu krajach.
Różnica w stopie realnej
Łącząc ze sobą stopę procentową oraz inflację, zyskujemy miarę określaną jako realna stopa procentowa (stopa procentowa minus inflacja). Tak naprawdę, różnica w realnej stopie procentowej między walutami pozwala pokazać, która waluta powinna się umacniać[2], a która osłabiać. Im wyższa jest realna stopa procentowa w danej walucie względem innej, tym jej kurs powinien się szybciej umacniać.
Bilans płatniczy
Bilans płatniczy to zestawienie obrotów danego kraju w handlu z zagranicą, który pokazuje w sposób usystematyzowany wartości transakcji, jakie dany kraj przeprowadził z resztą świata. Import i eksport mają ogromne znaczenie dla kursu walutowego. Gdy kraj eksportuje więcej niż importuje osiąga dodatni bilans płatniczy. Tym samy ściąga waluty obce do swojego kraju, gdzie następnie wymienia je na walutę lokalną. Nadwyżka w bilansie płatniczym prowadzi do aprecjacji waluty. W przypadku gdy przeważa import, czyli kraj posiada ujemny bilans płatniczy, jego waluta ulega deprecjacji.
Warto wspomnieć tutaj o transferach międzynarodowych, np. środkach przekazywanych Polsce z Unii Europejskiej. Pieniądze chociażby z KPO wypłacane są w euro, dlatego też ich transfer do Polski będzie sprzyjał umacnianiu się złotówki.
Koniunktura gospodarcza
Dobra koniunktura gospodarcza (mierzona najczęściej jako wzrost PKB), traktowana jest jako czynnik umacniający walutę. W wyniku wzrostu gospodarczego zazwyczaj rośnie eksport i inwestycje zagraniczne, a oba te czynniki powodują umocnienie kursu walutowego. Często w sytuacji dobrej koniunktury gospodarczej bank centralny w obawie o wzrost inflacji i przegrzanie gospodarki może podnieść stopy procentowe, co również wpływa na umocnienie kursu walutowego. Jest to jednak czynnik trudno mierzalny i nie zawsze jednoznaczny do oceny.
Poziom długu publicznego
Wysoki dług publiczny jest czynnikiem osłabiającym kurs walutowy danego kraju. Wynika on zazwyczaj ze słabego stanu finansów publicznych państwa lub słabej koniunktury gospodarczej. Wysokim długiem ciężej się zarządza, a poza tym obciąża on wydatki. Rządzący mogą wtedy odczuwać pokusę akceptowania wysokiej inflacji (aby zdewaluować dług) lub wprost dodrukowują pieniądz, który w konsekwencji napędza inflację. Dlatego też inwestorzy zagraniczni będą bardziej ostrożnie patrzeć na waluty krajów, w których taki scenariusz może wystąpić. Im mniejszy dług tym większe bezpieczeństwo dla inwestorów zagranicznych, a to zachęca do lokowania środków w danej walucie.
Stopa bezrobocia
O ile sama stopa bezrobocia nie wpływa bezpośrednio na kurs walutowy, jest jednak czynnikiem makroekonomicznym, który pośrednio łączy się z koniunkturą gospodarczą oraz długiem publicznym. Niska stopa bezrobocia świadczy zazwyczaj o dobrej sytuacji ekonomicznej w kraju, co przekłada się na lepsze wyniki gospodarcze, które z kolei pomagają kursowi walutowemu. Dodatkowo niska stopa bezrobocia wiąże się zwykle z łatwiejszą obsługą długu – osoby pracujące potrzebują mniej transferów socjalnych. Zatem gdy stopa bezrobocia spada, kurs walutowy powinien się umacniać.
Stabilność ekonomiczna
Ważnym czynnikiem wpływającym na kurs walutowy jest stabilność ekonomiczna, prawna i polityczna danego kraju. Niektóre kraje oraz ich waluty mają wyrobioną renomę na rynkach walutowych. Przyjęło się je nazywać „bezpiecznymi przystaniami” (ang. safe havens currencies). W sytuacji niepokojów na rynkach inwestorzy właśnie tam transferują środki. Takimi walutami są chociażby dolar, euro, czy funt brytyjski, choć świetną opinią w Polsce i na świecie cieszy się również frank szwajcarski. Im bardziej kraj jest postrzegany jako stabilny, posiadający solidne fundamenty ekonomiczne i mniej narażony na wojny czy inne zagrożenia, tym jego waluta powinna być mocniejsza.
Poziom rezerw walutowych
Wielkość rezerw dewizowych banku centralnego przekłada się na wiarygodność kraju za granicą. Im te rezerwy są większe, tym bardziej wzrasta zaufanie do waluty danego państwa. Jednocześnie wysoka ilość rezerw walutowych umożliwia interwencje banku centralnego na rynku walutowym w celu chwilowego lub (rzadko) długoterminowego umocnienia kursu walutowego.
Wydarzenia w danym kraju i katastrofy naturalne
Istotnymi elementami są w tej kwestii także różne nieprzewidywalne zdarzenia i sytuacja geopolityczna. Wybuch wojny lub konflikty wewnętrze w kraju zazwyczaj są dla kursu walutowego druzgocące, gwałtowanie go osłabiając. Podobna sytuacja ma też miejsce w wyniku wystąpienia katastrof naturalnych, takich jak trzęsienia ziemi, tsunami, wybuchy wulkanów itp. Wydarzenia te zwiększają niepewność w danym państwie (czego inwestorzy nie lubią), a jednocześnie zazwyczaj osłabiają ekonomiczne perspektywy wzrostu i mogą wymagać zwiększania wydatków rządowych na zaradzenie sobie z danym kryzysem. Innymi słowy, wydarzenia, które zwiększają niepewność co do przyszłości i bieżącej sytuacji w danym kraju zazwyczaj powodują osłabienie waluty (dlaczego zazwyczaj, a nie zawsze – o tym w kolejnym podpunkcie).
Teoria a praktyka
Powyżej poznałeś wiele czynników, które próbują wyjaśnić od czego zależy kurs walutowy. Jednakże są to rozważania bardziej teoretyczne niż praktyczne. Działanie jednego, wyizolowanego czynnika powinno skutkować osłabieniem lub umocnieniem waluty. Jednakże w rzeczywistości wszystkie te parametry ciągle się zmieniają, występują między nimi sprzężenia zwrotne i trudno jest w praktyce być pewnym co do kierunku zmiany kursu walutowego. Ważnym czynnikiem są także oczekiwania uczestników rynku (inwestorów) co do przyszłych zmian samego kursu lub danych ekonomicznych. W warunkach silnego pesymizmu, nawet dobre dane mogą zostać odebrane za zbyt słabe i zamiast do aprecjacji kursu mogą doprowadzić do jego deprecjacji.
Dobrym przykładem takich sytuacji są zmiany stóp procentowych przez bank centralny. Jeśli rynek oczekuje podwyżki o 0,5%, a bank podnosi je „tylko” o 0,25%, to, mimo że taki ruch powinien umocnić walutę na rynku, z powodu odmiennych oczekiwań inwestorów może doprowadzić wręcz do jej osłabienia. Oczekiwania są istotnym czynnikiem, niestety bardzo trudnym do przewidzenia oraz skwantyfikowania.
Oto przykład tego, jak kurs walutowy może zachowywać się czasem w sposób nieprzewidywalny.
Trzęsienie ziemi w Turcji w 2023 roku gwałtownie osłabiło turecką lirę, podczas gdy trzęsienie ziemi na Hatii w 2010 roku początkowo umocniło lokalną walutę (gourde). W tym drugim wypadku było to spowodowane napływem dużej ilości pomocy międzynarodowej w stosunku do gospodarki kraju. Pomoc ta była dostarczana w walutach obcych, co po ich wymianie na walutę lokalną, spowodowało jej umocnienie.
Istnieje praktycznie nieskończona liczba czynników i zjawisk, które mogą pośrednio wpływać na kurs walutowy. Ten wpis to jedynie omówienie wierzchołka góry lodowej. Osoby bardziej zainteresowane tematem powinny zacząć od podręczników do makroekonomii, aby lepiej zrozumieć tego typu procesy.
Od czego zależy kurs walutowy?
Kurs walutowy zależy od bardzo wielu czynników i o ile realna stopa procentowa powinna sugerować długoterminowy trend zmiany kursu walutowego, to jednak branie pod uwagę tylko jej byłoby zbyt dużym uproszczeniem. Teoria ekonomii w tym zakresie często w praktyce się nie sprawdza, a przejściowe sytuacje na rynku walutowym działają odwrotnie od tego co można przeczytać w podręcznikach. Dlatego też bardzo trudno przewidzieć zachowanie kursu nawet znając długoterminowe trendy.
Mam nadzieję, że teraz lepiej rozumiesz czynniki, które determinują kursy walut. Jeśli znasz historie, kiedy to jakieś wydarzenie gwałtownie zmieniło kurs danej waluty, zwłaszcza w nieoczywistym kierunku, to koniecznie daj znać w komentarzu. Jeśli masz też swoje przemyślenia na temat tego od czego zależy kurs walutowy, to także podziel się nimi w komentarzu.
[1] Jeśli trudno Ci jest wyobrazić sobie rynkową stopę procentową, to możesz utożsamiać ją np. ze stopą referencyjną banku centralnego lub kosztem pożyczek na rynku międzybankowym (czyli w Polsce WIBORem). Chodzi tutaj o uśredniony koszt pożyczania pieniędzy w gospodarce.
[2] Tak jest w teorii, praktyka często okazuje się być inna.
